Periscope, kijkmachine voor licht en ruimte
Publicatiedatum: 12.06.2025
Jan Hoffman
Wil je kennismaken met een baanbrekend, Belgisch project, dan raden we je aan om tijdens een bezoek aan de Architectuurbiënnale van Venetië even halt te houden bij de prestigieuze tentoonstelling van het European Cultural Centre (ECC) in Palazzo Mora. Nog tot 23 november stelt het Belgische Metamorphic Art Studio daar het Periscope-project tentoon, een visionair én tegelijk realiseerbaar architecturaal concept dat duurzaamheid en technische innovatie op een unieke manier combineert.
Het Periscope-project wil meer zijn dan het zoveelste, utopische droombeeld. Via een werkende maquette — een technisch uitgepuurde en gedetailleerde representatie van het uiteindelijke gebouw — wordt duidelijk dat het ontwerp niet alleen toekomstgericht is, maar ook effectief uitvoerbaar binnen de huidige technische en maatschappelijke context.
Metamorphic Art Studio
Het concept is bedacht door Metamorphic Art Studio. De architectuur is een creatie van het Knokse architectenkoppel Xaveer Claerhout en Barbara Van Biervliet. Hun ontwerp vertrekt vanuit een metamorfose van de gebouwtypologie zelf, we zien een statisch ondergronds gebouw dat omringd wordt door dynamisch op- en neergaande spiegels. Zonnepanelen voorzien de telescopische pijlers van de nodige energie om de spiegelstructuur ’s morgens tot boven de grond uit te laten rijzen. Licht en zicht worden zo tot diep in het gebouw geprojecteerd. Via het kiezen van de positie van de onderste spiegels wordt bepaald op welk vloerniveau het zicht over het landschap wordt binnengebracht.
De graviteitsenergie die vrijkomt bij het dalen van de spiegels wordt via generatoren opnieuw omgezet in herbruikbare energie. Op deze wijze ontstaat een circulaire wisselwerking tussen licht en zwaartekracht, tussen energieverbruik en -opwekking. Het gebouw komt ’s morgens tot leven en verrijst tot boven het maaiveld om ’s avonds weer tot rust te komen door als het ware weer ondergronds inéén te krimpen.
Spiegels bewegen als periscopen
“Dit wil een kijkmachine zijn voor licht en ruimte”, vertelt architect Xaveer Claerhout. “Onder de grond, waar stilte heerst, speelt Periscope met licht en zicht. Via spiegels die traag stijgen en dalen, wordt het daglicht zorgvuldig naar binnen geleid. De spiegels bewegen als periscopen, vangen wat boven gebeurt en brengen het gericht de ruimte in. Hun ritmische beweging verlegt telkens het perspectief: het licht verandert van richting, het zicht krijgt nieuwe lagen. Wat zich boven afspeelt, weerkaatst zachtjes naar de ondergrondse ruimte. Het is alsof het gebouw even omhoog kijkt en dan weer wegduikt, in een ritme van zien en verdwijnen.”
“Dit is een ruimte die niet toont wat je ziet, maar hoe je kijkt,” vult Barbara Van Biervliet, mede-ontwerper en partner van Xaveer, aan. “Licht wordt een materiaal, zicht een beweging.”
De glas- en spiegeltechnologie voor Periscope werd voorzien door Group Ceyssens. CEO Dirk Ceyssens ziet dit project als veel meer dan zomaar een bouwkundige techniek: “Het biedt een hoogstaande architecturale vormentaal die ruimtes tot leven brengt via licht, reflectie en zintuiglijke beleving. Door te werken met spiegels, glas en slimme oriëntaties kunnen we letterlijk het perspectief veranderen en we zijn er bij Group Ceyssens dan ook trots op dat we die visie ook écht vorm konden geven. We combineerden innovatie met vakmanschap, en dat maakt het mogelijk om ideeën die op het eerste gezicht misschien onmogelijk lijken, toch te realiseren.”
Gelauwerd architectuurproject
De realisatie van de tentoongestelde maquette gebeurde in nauwe samenwerking met meerdere partners, die ook effectief deel uitmaken van het team wanneer het komt tot de realisatie van dit project of een afgeleide ervan. Naast Metamorphic Art Studio, het architectenkoppel Xaveer Claerhout en Barbara Van Biervliet en de Belgisch-Limburgse Group Ceyssens, is er onder meer een bijdrage van de Studio van Adriaan Claerhout, die de manifestfilm produceerde en dirigeerde. Voor de hernieuwbare energie en opslag van het project wordt beroep gedaan op het eveneens Limburgse bedrijf Energreen en ook het dynamische schaalmodel werd gemaakt in Limburg, door Formando. De telescopische hijstechnologie werd ontworpen en aangeleverd door het Duitse bedrijf Duesterhus uit Paderborn, terwijl voor het conceptueel ontwerp en de aanlevering van alle low carbon emission steel een beroep werd gedaan op wereldspeler ArcelorMittal, in samenwerking met zusterbedrijf Steligence®.
Meer informatie over het Periscope-project en het team is te vinden op www.periscope-architecture.com.
Alle beelden © Adriaan Claerhout