A CONSCIOUS TOMORROW: Biobased materialen zijn bezig aan stevige opmars

Er is een duidelijke en toenemende integratie van biobased materialen in de bouwpraktijk. Dat blijkt uit een recente bevraging van de Universiteit Gent in het kader van het Interreg-project CASCO Carbon Sink Construction. De bedoeling van dit project is het uitbouwen van een ecosysteem voor het opschalen van het gebruik van lokale en natuurlijke bouwmaterialen voor de grensregio Vlaanderen-Nederland.

Met de bevraging wilden de onderzoekers een eerste inzicht krijgen in de toepassing van biobased isolatie- en bouwmaterialen in de Belgische en Nederlandse bouwpraktijk. Interessant is dat er bij de bevraging, die plaatsvond tussen december 2024 en januari 2025, teruggekoppeld werd naar een bevraging uit 2020. Die laatste werd uitgevoerd in het kader van het TETRA-project ‘To bio or not to bio’, een samenwerking van Odisee Hogeschool, Universiteit Gent en Buildwise. Vijf jaar later werd bij een gelijkaardige groep respondenten nagegaan of, en in hoeverre, de praktijk op vijf jaar tijd veranderde.

Houtvezel, houtwol, cellulose, kalkhennep en stro

“Veruit het grootste aandeel respondenten bestond uit architecten, gevolgd door aannemers en producenten/verdelers”, licht Ruben Van den Bossche toe, auteur van de studie en Assistent -PhD onderzoeker van de Onderzoeksgroep Bouwfysica (Vakgroep Architectuur en Stedenbouw, Faculteit Ingenieurswetenschappen en Architectuur, Universiteit Gent). “Er was tegelijkertijd een evenwichtige verdeling op het vlak van het land waar de respondenten hoofdzakelijk gevestigd zijn. 48% van de respondenten is werkzaam in België, 44% in Nederland.”

De bevraging toont in de eerste plaats aan hoe een aantal biobased materialen eruit springen. Heel duidelijk werd dat materialen zoals houtvezel, houtwol, cellulose, kalkhennep en stro uitgroeiden tot gangbare keuzes voor isolatie, met houtvezel als koploper. Toekomstgericht bleek er vooral vraag te zijn naar drukvaste biobased materialen zoals glasschuimgranulaat, schelpen en kurk. Er wordt ook veel belang gehecht aan de technische producteigenschappen en milieu-impact bij de vrije keuze van isolatiematerialen.

“Focus je op welke materialen ‘vaak’ worden toegepast, dan merk je een aantal duidelijke verschuivingen”, horen we. “Daar waar minerale wol, PUR/PIR en EPS in 2020 nog de top drie vormden, is hun plaats in 2025 ingenomen door houtvezel, houtwol en cellulose. Bovendien steken houtvezel en houtwol het biobased pioniersmateriaal cellulose voorbij. De top vijf van biobased materialen wordt vervolledigd door kalkhennep en stro, waarbij vooral stro sterk vooruit gaat (van 8% naar 20%). Houtvezel en houtwol worden respectievelijk door meer dan 50% en 40% van de respondenten vaak toegepast, wat eveneens een toename is in vergelijking met de resultaten in 2020. Deze trend is algemeen merkbaar: quasi alle biobased materialen worden door een groter aandeel van de respondenten in 2025 frequenter toegepast.”

“Bekijken we de antwoorden van architecten en aannemers, dan merken we vergelijkbare, globale trends. Houtvezel en houtwol zijn het best vertegenwoordigd en worden door meer dan 95% en 85% van de respondenten gebruikt. Ook hier stellen we vast dat cellulose relatief minder wordt toegepast, respectievelijk door 85% van de architecten en 56% van de aannemers.”

Verschuiving in manier van bouwen

Een andere conclusie van het onderzoek is dat structurele materialen en afwerkingsmaterialen op biobased basis breed zijn ingeburgerd. Daarbij wordt verwezen naar houtachtige platen, het traditionele houtskelet en gipsvezelplaten. Biobased materialen worden het meest toegepast in de klassieke houtskeletwand, als binnenisolatie of in een hellend dak. Ook geeft 89% van de bevraagde bouwprofessionals aan dat dampopen bouwen reeds werd toegepast, wat een belangrijke verschuiving is in de manier van bouwen.

“53% van de respondenten geeft aan dat ze vaak volledig dampopen bouwen, 36% doet dit soms. Het verbaasde me enigszins dat slechts 11% aangeeft dat ze dit nooit doen of het begrip niet kennen. Zo bestaan er in de praktijk ook misvattingen rond het concept dampopen bouwen. De toepassing van een houtskeletbouw zonder dampscherm maar met OSB is per definitie niet dampopen, maar dampremmend.”

“Een interessante vaststelling vind ik daarnaast dat uit de bevraging blijkt dat vooral de houtachtige plaatmaterialen sterk ingeburgerd zijn. Houtskeletbouw met massief balkhout blijft koploper wat betreft structuur, gevolgd door engineered wood (LVL, glulam, I-joists…) en CLT. Bij de afwerkingen worden gipsvezelplaten het meest frequent gebruikt, gevolgd door leem en kalk.”

Uitdagingen voor biobased bouwen

Een conclusie aan de andere kant van het spectrum is dat biobased materialen nog het hoofd moeten bieden aan een aantal uitdagingen.

“Enigszins te verwachten, is dat vooral de prijs en de afwachtende houding van de klant een struikelblok vormen, want onbekend is vaak onbemind”, besluit Ruben Van den Bossche. Daarom is het positief dat bouwprofessionals ook voldoende actief informeren over de mogelijkheid van biobased materialen, ook als de klant er niet expliciet om vraagt. “Andere terugkerende bezorgdheden zijn de technische producteigenschappen en het gedrag in contact met vocht. Zeker een conclusie is dat de beschikbaarheid en kwaliteit van documentatie van cruciaal belang is voor het vertrouwen van zowel de klant als de bouwprofessional bij onbekende biobased materialen.”

“Nu, er mogen dan nog wel wat uitdagingen zijn, maar belangrijk om te onthouden is dat ruim 90% van de respondenten aangeeft een toenemend gebruik van biobased materialen te merken. Er is daarnaast een niet te miskennen vraag naar informatie en documentatie over deze materialen, wat belangrijk is voor een verdere implementatie in de praktijk. Ook dit wordt in het CASCO-project onderzocht, met als doel de ketens van biobased materialen in de brede bouwsector uit te bouwen en te versterken.”

Wil je verdere informatie over dit project? Klik dan hier.

Het originele rapport vind je hier.

Alle afbeeldingen © CASCO