Adjaye Associates, meer dan zomaar een architectuurstudio

Voor ARCHITECT@WORK Kortrijk werd een uitzonderlijk rijk sprekerspanel samengesteld. Zonder meer één van de grootste blikvangers wordt het exposé van Lucy Tilley, CEO van de wereldwijd actieve studio Adjaye Associates, met hoofdzetel in Londen en twee grote satellietkantoren in New York en Accra.

We laten het aan jou over om te ontdekken wat er in het seminar allemaal behandeld wordt. Samen met mevrouw Tilley bekijken we hoe David Adjaye, oprichter van Adjaye Associates in 2000, een globaal opererende studio opbouwde met een héél specifieke sociale agenda, opgebouwd rond kernwaarden als waardigheid, inclusiviteit, eenheid en verloren kennis/vertegenwoordiging van de aarde. Tegelijkertijd licht ze ook toe waarom Afrika als continent zo’n belangrijke rol speelt.

Eerste studio in Londen

Lucy Tilley stuurde de groei van het bureau mee vanop de eerste rij en had David Adjaye al als universiteitsstudent als mentor. Ze studeerde af als architecte aan de Southbank University en ontving haar postgraduaatsdiploma van de Architectural Association. Al van voor de oprichting van het bureau werkte ze samen met David Adjaye en zag ze hoe er een groei kwam van drie oprichters naar het huidige 200-tal medewerkers. Lucy Tilley is sedert 2024 CEO van de studio in Londen en houdt toezicht op projecten in het Verenigd Koninkrijk, Europa, het Midden-Oosten, Azië en Australazië.

“Ik kan misschien beter eerst antwoorden op de vraag naar de grote invloed van Afrika”, lacht ze. “Eigenlijk hoef je slechts één blik op zijn cv te werpen om het antwoord te kennen. David werd als zoon van een Ghanese diplomaat geboren in Dar es Salaam in Tanzania, waar zijn vader destijds gestationeerd was. Daarna volgde een reeks verblijven in diverse landen in Afrika en het Midden-Oosten, voor zijn ouders zich uiteindelijk vestigden in Londen. Daar haalde hij eerst een B.Arch. aan de South Bank University en vervolgens een M.Arch. aan het Royal College of Art, waarna hij zich al in 1994 associeerde met William Russell en vanaf 2000 op eigen vleugels vloog. Dit verhaal illustreert meteen ook waarom ons bureau zo kosmopolitisch is, zowel op het vlak van projecten als medewerkers, waarbij er gestreefd wordt naar een 50-50 genderbalans. Als je naar onze diversiteitscijfers kijkt, komt niemand anders op deze schaal ook maar in de buurt.”

Meer dan zomaar een architect

Wanneer we zoeken naar een eensluidende definitie van het werk van Adjaye Associates, valt op hoe de oprichter meer lijkt te zijn dan zomaar een architect. Wat bijzonder sterk in het oog springt, is hoe groot de invloed is van de diverse kunsten. Daarbij is er wel een constante, altijd is er culturele en maatschappelijke betrokkenheid. Een andere terugkomende lijn lijkt te zijn dat de opdrachten – met uitzondering dan van de prille beginjaren – opvallend vaak grootschalige openbare gebouwen omvatten.

“David is in de allereerste plaats een architect, maar overstijgt dit inderdaad omdat zijn ontwerpen veel meer zijn dan louter gebouwen. Centraal staat dat het gaat om het creëren van inclusieve, waardige en duurzame ruimtes, met een diep besef van onze gedeelde verantwoordelijkheid voor de planeet. Hij is niet alleen sterk beïnvloed door zijn internationale opvoeding, maar ook door persoonlijke ervaringen, waaronder het opgroeien met een gehandicapte broer. Deze vroege inzichten hebben hem doen geloven dat architectuur een middel is om waardigheid en inclusie te bevorderen.”

Lucy Tilley hamert erop dat we één iets goed moeten beseffen. Architectuur is iets wat ons leven verandert, het heeft te maken met menselijkheid en mensen als gebruikers.

“Het gaat telkens opnieuw om het verbeteren van het leven van mensen, inclusief een eenheid in architectuur en het creëren van duurzame gebouwen. Belangrijk is dat er specifiek rekening gehouden wordt met de plek waar iets wordt opgetrokken. Die openbaarheid waar je eerder naar polste, is geen toeval, maar een echte focus. Voor David symboliseert architectuur ook een investering in het openbare leven en is het er ook een viering van, of het nu gaat om het maatschappelijke, culturele of religieuze leven. Het is een van zijn sterke punten, iets waarmee hij in het westen, tussen Europa en de Verenigde Staten, een reputatie opbouwde rond het thema inclusie.”

Belang van de context

Wat daarnaast in het oog springt, is hoe je dit bureau niet met één stijl lijkt te kunnen vereenzelvigen. De ontwerpen zijn heel uiteenlopend, met als rode draad dat er steeds nauwkeurig gekeken wordt naar de context.

“Dit heeft vast en zeker ook te maken met Davids vele reizen, zelfs als kind. Ik zie alleszins iemand die zich ontwikkelde tot wat ik een ‘planetair wezen’ zou willen noemen. Hij werd in elke plaats waar hij woonde geconfronteerd met een grote variatie aan architecturale stijlen, wat leidde tot een opvallende culturele gevoeligheid.”

“Wil je het omschrijven, dan kun je niet anders dan het andermaal te hebben over een sociale verantwoordelijkheid, die resulteert in heel uiteenlopende designs. Elk ontwerp wordt geïnspireerd door de specifieke parameters van de fysieke ruimte die in gebruik wordt genomen en de functie die een gebouw in zijn historische omkadering wordt verondersteld te hebben. Elke context is anders en elke context heeft een nieuw scenario. Dit verklaart waarom het ene project als eindresultaat een donkere, van alle franjes ontdane modernistische constructie oplevert, terwijl het elders draait om licht en ruimte. Voorbeelden van het eerste zijn twee Londense privé-residenties, Elektra House en Dirty House, die moesten aansluiten bij de kunstenaars die erin woonden. Aan de andere kant van het spectrum zijn er de Idea Stores die daar bijna loodrecht tegenover staan. Hier immers moet de gemeenschap naar binnen uitgenodigd worden.”

Klimaatverandering

De klimaatverandering is ook in de bouwwereld iets waar niemand nog omheen kan. Dat geldt zeker voor Adjaye, die op dit vlak een van de pioniers mag genoemd worden. Al vele jaren geleden definieerde hij de klimaatverandering als ‘de dageraad van het antropoceen’...

“Davids antropoceen staat voor het tijdperk waarin het aardse klimaat en de atmosfeer de gevolgen ondervinden van menselijke activiteit. Deze term heeft hij van de Russische keizerlijke geoloog en paleontoloog Alexei Pavlov, die deze al een eeuw geleden voor het eerst gebruikte. Waar wij bij Adjaye Associates diep van doordrongen zijn, is hoezeer we andermaal voor een periode van verandering staan waarvoor we onze ogen niet kunnen sluiten, ook niet in de architectuur. We spelen mee in een totaal ander verhaal en moeten beseffen dat we nu de handen uit de mouwen moeten steken, wachten is geen optie.”

Terug naar lokaal gebaseerde economie

“Om het roer om te gooien, moeten we er ons tegelijkertijd van bewust zijn dat er vandaag de dag nog steeds mensen zijn in de wereld die niet beschikken over alle technologie, en dat zorgt uiteraard voor problemen met de CO2-voetafdruk. Globalisering zal altijd blijven bestaan, maar we moeten een manier vinden om terug te keren naar een lokaal gebaseerde industrie. Wij zouden graag een meer democratische mechanisatie zien die overal, in verschillende samenlevingen, kan ontstaan.”

Seminar

Tijdens het seminar op ARCHITECT@WORK Kortrijk licht Lucy Tilley toe hoe Adjaye Associates zich richt op het creëren van inclusieve, waardige en duurzame ruimtes, met een diep besef van onze gedeelde verantwoordelijkheid voor de planeet. Aan de hand van diverse projecten laat ze tijdens haar keynote onder de titel ‘Een Architectuur van Co-existentie’ zien hoe deze waarden tot leven komen en hoe je werkt aan een duurzame toekomst. Het seminar vindt plaats op donderdag 15 mei om 17.30 uur.

Alle beelden © Adjaye Associates

Foto Lucy Tilley © Paul Clarke